Қазақстан Телерадио хабар тарату қауымдастығының жетекшісі Бейбіт ӘЛІБЕКОВ:
САНДЫҚ ТЕЛЕХАБАР ТАРАТУ ЖҮЙЕСІН ЕНГІЗУДІ КЕШЕУІЛДЕТУ АҚПАРАТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІГІМІЗГЕ ҚАТЕР ТӨНДІРЕДІ
Алда қазақстандық телевидениені айтулы өзгерістер күтіп тұр. Президент отандық телеарналарды мазмұндық жағынан байытуды тапсырды. Салалық министрлік қазақстандық контент бәрінен үздік әрі қызықты болады, ал қоғам санасына еріксіз таңылған шетелдік дүниелерден біртіндеп арыламыз деп мәлімдеп те үлгерді. Оған қоса, Мәдениет және ақпарат министрлігі сандық эфирлік хабар тарату жүйесіне көшу мәселесіне де тікелей жауапты. Сандық жүйеге көшу мерзімі бастапқы 2015 жылдан 2017 жылға шегерілді. Қазақстандық контент шетелдік дүниелердің орнын баса ала ма және неліктен «цифрлық» жүйеге көшу мәселесін дер кезінде шешу маңызды болып отыр? Қазақстан телерадио хабар таратушылар қауымдастығы жетекшісі Бейбіт ӘЛІБЕКОВ «Интерфакс-Қазақстан» агенттігі тілшісіне осы және өзге де өзекті мәселелер жайында баяндап берді.
- Таяуда президент контенттің сапасыздығы үшін қазақстандық телеарналарды қатаң сынға алған болатын. Сіз отандық телеарлардың мазмұндық жағына қандай баға берер едіңіз және президент сынына қандай жайттар түрткі болып отыр деп ойлайсыз?
- Қазақстандық контент бірте-бірте жақсарып келеді. Оның бірнеше себебі бар: коммерциялық телеарналардың жарнамалық бюджеті ұлғайып, мемлекеттік телеарналарға бөлінетін қаржы көлемі артуда. Кейде, мемлекеттік телеарналарды тікелей қаржыландыруды қоспағанда, жергілікті филиалдарға әр облыс әкімдіктері бөліп отырған қаржыға қарап, контентті бұдан да жақсартуға болар еді ғой деп ойланасың. Көрермен ретінде, маған солай көрінеді. Бірақ, бұл жерде объективті себептер де бар. Бұл – маман тапшылығы. Тілдер туралы, жарнама туралы заңдар бар, оларды сақтау қажет. Онда әр алты сағаттың кем дегенде жартысында (50%) қазақ тілінде хабар тарату керектігі айтылған. Қазақ тілді мамандар орыстілділерге қарағанда аз. Себебі, олар енді ғана жетіліп, дамып келеді. Көбіне әріптестерім, телеарналардың директорлары қоңырау шалып, қазақ тілді продюсер немесе редакторлар қажеттігін айтады. Кімді ұсынуға болады деп кеңес беруімді өтініп жатады. Өкінішке орай, көбіне ұсыныс жасай алмай қиналып қаламын. Аймақтық телеарналарда тағы бір проблема бар. Ол – қаржы тапшылығы. Оның үстіне, аймақтық телеарналар кабельді телевидениемен бәсекеге түсуге мәжбүр. Кабельді телеарна операторлары жарнаманы Ресейдің танымал телеарналарына орналастырады. Ал, аймақтық арна жергілікті деңгейде контент құрып, заңдарды сақтауға тырысады. Олар қос тілді редакцияға жалақы төлеуге мәжбүр. Алкоголь өнімдерін жарнамалай алмайды, бір сөзбен айтқанда, біз шетелдік телеарналардың жарнамаларынан көретін дүниелерді бере алмайды. Өкінішке орай, мемлекет аймақтардағы жеке меншік телекомпанияларға мүлдем көмектеспейді. Бұрын министрлік аймақтық телеарналарға қызықты контент қалыптастыру үшін бклгәлә бәр мөлшерде ақша бөлетін. Қазір ол да жоқ. Ал, облыс әкімдіктері қаржылай қолдау көрсеткен күннің өзінде «Қазақстан» ТРК-нің филиалдарынан арыға аспайды.
- Қазақстан кәріс пен түрік сериалдарын сатып алудан бас тартты. Мәдениет және ақпарат министрі бұдан былай телекөрермендер отандық көп сериялы фильмдерді тамашалайды деп сендірді. Отандық өнімдер кәріс пен түріктің көпшілік көзайымына айналған «сабынды хикаяларының» орнын баса ала ма?
- Қазақстандық көрерменге отандық өнімнің етене жақын болары даусыз. Әсіресе, қазақ тілді аудитория тарапынан танымал контенттерге деген сұраныс жоғары. Мұны үлкен сұраныспен оқылатын қазақ тілді журналдар мен газеттерден, телеарналардан шығып жүрген қазақ тілді бағдарламалардан анық аңғаруға болады. Егер бұрын кейбір телеарналар Ресейдегі танымал арналардағы дүниені көрсетсек жетіп жатыр деп ойлайтын. Бірақ, оны қазақ тіліне аударғанда олардың бұл стратегиясы іске аспай қалды. Мысалы, қазір қарап отырсаңыздар, «31-арна» бірегей, тек қазақ тілді ғана емес, жалпы, қазақстандық контент қалыптастыру арқылы танылып отыр. Біздің менталитет басқа және бізді бірінші кезекте өзгелерден гөрі өзіміздің проблемаларымыз бен жетістіктеріміз қызықтырады. Сондықтан ондай өнім бәсекеге қабілетті болуы мүмкін. Кейде лицензиялы дүние болғандықтан сәтті шығатын контенттер болады. Бірақ, оны қазақ тіліне бейімдеудің өзі көп нәрсені талап етеді. Мемлекет алдағы уақытта тек мемлекеттік арналарды ғана емес, қазақ тілінде жап-жақсы контент қалыптастыруға күш салып жатқандарды, әсіресе, жеке меншік студияларды қолдауды тоқтатпауы тиіс. Мемлекеттік арналарға бөлініп жатқан қаржы онсыз да аз емес.
- Соңғы кезде жиі көтеріліп жүрген тағы бір проблема – жаппай сандық телеарнаға көшу мәселесі. Әуелде бұл 2015 жылға жоспарланған болатын. Алайда, Мәдениет және ақпарат министрлігі Қазақстан аудиториясының 95 пайызын сандық телеарнамен қамтамасыз ету жөніндегі мақсатқа 2017 жылы қол жеткіземіз деп мәлімдеді. Бұған не себеп?
- Менің жеке көзқарасым мынадай: министрлік қайта құрылмағанда, ақпараттандыру саласы Асқар Жұмағалиевтің (бұрынғы Байланыс және ақпарат министрі, қазіргі Көлік және коммуникация министрі – «ИФ-Қ») қолында тұрғанда 2015 жылы еліміздің барлық аймақтары түгелдей дерлік сандық телеарнаға көшкен болар еді. Біз олармен жұмыс істедік. Ол техникалық жағынан шыңдалған министрлік болатын. Министрдің өзі аталған саланың білікті маманы. Ол бізбен үнемі ақылдасып отыратын, министрлік ұжымы біздің ескертпелерімізді назарға алып, жұмыс шұғыл жүріп жататын. Қазір ше? Мәдениет және ақпарат министрлігіне қайта оралғаннан кейін соңғы 13 жылдағыдай ісіміз кері кете бастады. Тек Жұмағалиевтің кезінде ғана белсенді жұмыс істедік. Қазір сол кезде қалыптасқан серпіннің арқасында ғана алға жылжып барамыз.
- Сандық телеарнаға көшу мерзімінің кейінге шегерілуі несімен қауіпті?
- Сандық эфирлік телеарналар сынақ түрінде Астана, Алматы мен Жаңаөзенде көрсетіп тұр. Шын мәнінде, оған 2015 жылы көшеміз бе, әлде, мұны 2016 жылға қалдырамыз ба, бұл жағы қарапайым тұтынушы үшін аса маңызды емес. Бұл негізінен ақпараттық қауіпсіздігімізге қатысты мәселе. Бекітілген барлық келісімдер бойынша біз сандық дәуірге 2015 жылы аяқ басуымыз керек болатын. Жоспар бойынша біз мұны одан да ертерек жасамақшы болғанбыз. Егер біз 2015 жылға дейін үлгермесек болмайды. Өйткені, Өзбекстан, Ресей, Қытай, Қырғызстан сынды шекаралас жатқан көршілерімізбен жиіліктер туралы келісім жасалуы керек. Мысалы, көптеген мәселелерде Өзбекстанмен ортақ келісімге келу қиындық тудырады. Оңтүстік Қазақстан облысының тұрғындары өзбек телеарналарының сигналын қабылдайды. Бұл біздің ақпараттық қауіпсіздігіміз үшін аса жақсы нәрсе емес. Егер біз 2015 жылға дейін келісіп алмасақ, олар өз қалағанын таңдау құқығына ие. Бұл, бірінші кезекте тұтынушының емес, мемлекеттің проблемасы.
- Сандық жүйенің телекөрермендер үшін пайдасы қандай?
- Қазір бізде сандық телехабарлар тест түрінде көрсетіліп жатыр. Сондықтан мемлекет оны белсенді түрде насихаттап жатқан жоқ. Жұртшылықтың басым бөлігі бұдан бейхабар. Ал, хабары барлардың өзі оған қосылғысы келмейді. Сандық телеарналарды көретіндер белсенді түрде дамытылып келе жатқан спутниктік арналарды тамашалағанды жөн санайды. Әзірге халықтың сандық телеарнадан көріп отырған пайдасы шамал. Өйткені, біз тест режимінде қызықты ештеңе ұсына алмадық. Жүйені түпкілікті енгізгенге дейін біздегі арналар саны екі есе артады деп ойлаймын. Шын мәнінде, қалыптасқан жағдайды контент қана түзете алады. Яғни, біз сандық форматта техникалық мүмкіндіктері жоғары, бірнеше тілде сөйлейтін қызықты контентті тегін ұсына білсек, сандық телеарнаға жалпы көпшілікті тарта аламыз. Мәселен, қаралып жатқан нұсқалардың арасында ақылы мультиплекстер де бар. Оны арнайы карточка арқылы тамашалауға болады. Ақылы мультиплекс шетелдік арналарды да, отандық телеарналарды да қамтиды. Адамдардың таңдау мүмкіндігі бар. Сондықтан бұл жұртшылықтың назарын кабельдік жүйеден цифрлық эфирлік телевидениеге ауыстырудың бір тетігі болып табылады. Бір мультиплексте HD-сапалы 7 арнаға дейін көрсетуге болады. HD-сапасын қазірдің өзінде кабельдік операторлар енгізіп те қойған. Бірақ, бағасы өте қымбат болғандықтан оны пайдаланып жатқандар аз. Бірнеше мемлекеттік телеарнаны осындай жоғары сапалы форматта, тегін көрсетуге болады.
Сандық телеарна халыққа да, мемлекетке де қажет. Бұл даусыз. Тек оны енгізуге асығуымыз керек. Қазақстандық телеарналардың, әсіресе, аймақтық телеарналар мен тұтынушылардың мүдделерін ескеру қажет. Қабылдағыштарға бәсекеге қабілетті баға белгілеп, қызықты контент ұсынуымыз керек. Сандық телеарнаны қосып, ол арқылы біздегі 20 телеарнаны сапырудың қажеті жоқ. Оларды «цифрсыз-ақ» көруге болады.
- Әңгімеңіз үшін рахмет!
Қараша, 2013
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті
Айдарлар мұрағаты
