Қазақстан президентінің кеңесшісі Ермұхамет ЕРТІСБАЕВ: "РФ-НА ҚАРАҒАНДА ҚАЗАҚСТАНДА ПАРЛАМЕНТТІК САЙЛАУ ҚАЛЫПТЫ ЖАҒДАЙДА ӨТЕДІ"

Қазақстанда сайлау алды науқанының логикалық түйіндемесі - дауыс берілетін күнге де бір айдан аз уақыт қалып отыр. Қазақстан президентінің саяси мәселелер жөніндегі кеңесшісі Ермұхамет Ертісбаев "Интерфакс-Қазақстан" агенттігіне берген сұхбатында парламент мәжілісінің алдағы сайлауының нәтижелері туралы өз болжамын жасап, Ресейде жуырда ғана өткен Мемлекеттік дума сайлауына бағасын берді.

- Партиялар үгіт жұмыстарына 16-желтоқсан күні кіріседі. Алда мереке күндері болғандықтан, олардың толыққанды жұмыс жүргізулері үшін небары 20 жұмыс күні ғана қалмақ. Бұл сайлаушылардың сайлауға қатысуына әсер ете ме?

- Расында да бұл тұрғыдан алып қарайтын болсақ, партиялардың уақыты тығыз болатын сыңайлы, яғни, Жаңа жылды атап өтіп, жұмысқа қызу кіріскенше бірталай уақыт өтіп кетеді. Бірақ нұротандық электорат іске жұмыла кірісетін болады. Біз жақсылап жұмыс атқарып, сайлау учаскелеріне кем дегенде 5 млн сайлаушымызды алып келуге тырысамыз.

Біздің анықтама

Партиялық тізім бойынша сайланатын мәжіліс депутаттарының мерзімнен бұрын сайлауы 2012 жылдың 15-қаңтарына белгіленген. Мәжілістің депутаттық корпусында 107 адам, оның ішінде 98 депутат партиялық тізімдер бойынша сайланады, тоғыз депутатты Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайды.

Биыл сәуір айында өткен президенттік сайлау барысында Орталық сайлау комиссиясы сайлаушылардың тізіміне 9 млн аса адамды енгізді. Қазақстан халқының саны16,6 млн адамнан асады.

- 5 млн адам дегеніңіз –Қазақстанның бүкіл сайлаушыларының жартысынан астамы. Мұндай мәлімдемелерден соң "Нұр Отанның " қарсыластары партия әкімшілік ресурсты пайдаланады, деп айып тақпай ма?

- Әкімшілік ресурс мәселесін екі бөліп қарасақ. Біріншіден, әкімшілік ресурс әрине бар, өйткені "Нұр Отанның" бүкіл облыстық ұйымдарының жетекшілері әкімдер, олар тікелей елбасына бағынады. Бұл тұрғыдан алғанда партияға бәсекелес болатындай ешкім жоқ, өйткені сіздер әкімнің осы ұйымның сапалық, сандық өсіміне, яғни мемлекеттік мекемелердің еңбек ұжымдарына, шаруашылық субъектілерге ықпал ету мүмкіндігінің мол екендігін білесіздер, оны сөз жоқ, мойындаймын.

Әкімшілік ресурстың екінші бөлігі, "әткеншек" қолдану, бұрмалау, бюллетень тастау. Бұл тақырыпты сөз еткім келмейді, бұл қылмыстық баптың құзыретіндегі мәселе, онымен Бас прокуратура айналыссын.

Бірақ Қазақстанда артынан кінәрат тағылмаған бірде-бір сайлаудың өтпегендігін атап өткім келеді.

- Шілде айында сіз мерзімнен бұрын сайлау бола қалған күнде парламентке сайлаушылардың 15-18% дауысын жинап "Ақ жол" және 7-8 % дауыс жинап жалпыұлттық социал-демократиялық партия өтеді, "Нұр Отанмен" депутаттық мандаттарды бөлісетін солар болады, деп айтқан едіңіз. Сол пікіріңіз өзгерген жоқ па?

- Білесіз бе, мен партиялардың ешқайсысы жеті пайыз деңгейге жете алмай қалады ма, деп ойлаймын. Мен "Ақ жолдың" 12-14 пайыз дауыс жинағанын қалар едім, бірақ қазір оған күмәнім бар. Мүмкін, әзірге қорытынды жасау ерте болар, сайлау науқаны тек 16-желтоқсанда басталады ғой, көрелік.

Біздің анықтама

2007 жылы 18-тамыз күні өткен алдыңғы парламенттік сайлауға алты партия қатысқан, онда тек "Нұр Отан" партиясы ғана 7% деңгейден асып, мәжіліске өтті.

Енді сайлау туралы заңға енгізілген түзетулерге орай 7% деңгейден асқан партиядан бөлек қанша сайлаушының дауыс бергендігіне қатыссыз сайлауда екінші орынға ие болған партия парламентке автоматты түрде өтеді.

Алдағы сайлауға 8 саяси партия қатыспақ.

Партиялар үгіт жұмыстарын 16-желтоқсаннан бастап жүргізе алады.

- Ресейде Мемлекеттік думаға өткен сайлау қорытындысымен келіспеген оппозиционерлер көптеген митингілер өткізді. Ресейлік биліктің пікірінше, оппозиция өздерінің тар ауқымдағы саяси мақсаттарына осылай қол жеткізбек. Қазақстанда алдағы сайлауда жағдайдың осылай өрбуі ықтимал ма?

- Қазақстанда ондай іс-қимылдарды жүзеге асыру қиындау болар, өйткені "Единая Россияға" қарағанда "Нұр Отан" анағұрлым күшті партия, оның үстіне Нұрсұлтан Назарбаев сияқты беделді көшбасшысы бар.

Ресейде соңғы он жылда партиялық-саяси плюрализм қалыптасқан, ал Қазақстандағы жағдай мүлдем бөлек. Президентті жақтаушы бүкіл партиялар 2007 жылы , яғни, "Асар", "Азаматтық партия", "Аграрлы партия" "Отанға" қосылып, "Нұр Отан" партиясын құрады. Бұл партия бірден алға шығып кетті де , бәсекелес болатындай ешкім қалмады. Сол себепті мен сайлау қалыпты жағдайда өтеді деп ойлаймын.

- "Единая Россия" партиясы Мемлекеттік дума сайлауында кем 50% дауыс жинауды жоспарлаған болатын, бірақ ол көрсеткішке қол жеткізе алмады. Ресейдің жетекші саяси ұйымының халық алдында беделінің түсіп кетуіне не себеп болды деп санайсыз?

- Менің ойымша, партиялық-саяси кеңістікте басымдық орынға ие партия үшін қатаң дара басшылық қағидасының маңызы аса зор. Бізде Қазақстанда партияға кім басшылық етеді, кім мемлекет басшысы болады, деген күмән де, сөз де болған жоқ, тек Нұрсұлтан Назарбаев екендігі белгілі. Дара басшы болғандықтан, ұйым нығая түседі, қуатты, монополиялық, төтеп берерлік бәсекелесі жоқ партияға айналады.

Ал Ресейде РФ кім басқарады, қазіргі президент Медведев пе, әлде қазіргі премьер-министр Владимир Путин бе, деген әңгімелер жыл бойы шығып жатты. Менің ойымша, дәл дара басшының болмауы "Единая Россия" ұйымын әлсіреткен сияқты.

Қазіргі президент президентікке кандидат болудан бас тартқанмен, партиялық тізімге басшылық етеді. Ал премьер-министр болса президентікке кандидат ретінде ұсынылғанмен, Мемлекеттік думаға сайлау барысында саяси партияға басшылық етпеді. Менің ойымша, осының бәрі жетекші саяси партияның ықпалының күрт төмендеуіне әкеп соқты.

Ресейлік электорат болсын, ресейлік саяси мәдениет болсын, авангард үлгісіндегі партияға үйренген. Яғни, "Единая Россия" өзін авангард үлгісіндегі басымдық партия ретінде көрсеткісі келсе, оның нақты көсемі болуға тиіс. Әрине, қазір көпшілік мені большевизмді насихаттап кетті, деп айыптауы ықтимал, жоқ, олай емес. Жалпы, партия көшбасшысы ұғымының тарихы тамыры тереңде жатыр. Сол себепті де "Единая Россия" 4 жыл бұрынғы сайлаумен салыстырғанда сайлаушылардың 25% дауысынан айырылып қалды.

- Мемлекеттік думаға өткен сайлаудың алғашқы нәтижелері белгілі болған соң ресейлік саясаттанушылар енді В.Путин "Единая Россиядан" алшақтауы ықтимал, деп айта бастады. Бұл қадам қаншалықты орынды?

- Ресейде президенттік сайлауға дейін небары үш ай ғана уақыт қалды, менің ойымша, дәл қазір Путинге "Единая Россиядан" алшақтау қате болады. Қандай болған күнде де "Единая Россия" бұл сайлауда ресейлік электораттың жартысының осы партияны қолдайтындығын көрсетті, сол себепті бұл партиядан алшақтауға болмайды. Жалпыресейлік халықтық майдан құру арқылы партияның әлеуметтік базасын кеңейту керек, яғни жаңа тетіктерді іске қосу керек.

Бұл орайда Путиннің сайлау алды штабының жетекшісі ретінде Станислав Говорухинді тартуы өте сауатты пиар болды. Өйикені ол Ресейде аса үлкен беделге ие және танымал. Бұрындары вице-премьер Сосковец немесе Чубайс сияқты ірі шенеунік болатын. Бұл тұрғыдан алғанда Говорухинді қатыстыру президентікке кандидат тұлғаға бүкіл азаматтық қоғамды үгіттеу деген сөз.

Менің ойымша, Ресей үшін алдағы үш ай аса тартысты кезең болмақ, біздер, қазақстандықтар бұл күресте онсыз да тамаша ресейлік-қазақстандық қатынастарды одан әрі нығайта түсетін күшті кандидаттың жеңіске жеткендігін тілейміз.

- Сұхбатыңызға рахмет!

Қараша, 2011
(C) 2011, "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі.
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті.

Желтоқсан, 2011
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті

Айдарлар мұрағаты