Қазақстан жаңартылатын энергетика қауымдастығының бас директоры Арман ҚАШҚЫНБЕКОВ:
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖЕЛ ЭНЕРГЕТИКАСЫ ЖӨНІНДЕГІ ЕКІНШІ КҮЗГІ АУКЦИОНҒА ӘЛЕМДІК АЛЫПТАР, ОНЫҢ ІШІНДЕ «РОСАТОМНЫҢ» ЖЕЛ ЭНЕРГЕТИКАСЫ ЖӨНІНДЕГІ ЕНШІЛЕС КӘСІПОРНЫ ҚАТЫСАДЫ ДЕП КҮТУДЕМІЗ

Қазақстанда электр энергиясын өндірудің жалпы көлемін сараласақ, өткен жылдың қорытындысы бойынша жел энергетикасының үлесі 1%-ды құрайды екен. Алайда қазақстандық нарыққа ірі ойыншылардың келуімен бұл жағдай күрт өзгеруі мүмкін.Алпауыт компаниялар биылғы жылдың күзінде өтетін Жел энергетикасы жөніндегі жобалар бойынша екінші аукционға қатысуға мүдделілік танытып отыр. Бұл туралы «Интерфакс-Қазақстан» агенттігіне Қазақстан жаңартылатын энергетика қауымдастығының бас директоры Арман ҚАШҚЫНБЕКОВ айтып берді.

 

- Сіз энергияның жаңартылатын көздерінің қазақстандық нарығына инвесторлардың қызығушылығын туғызған жел энергетикасы жобалары бойынша өткен бірінші аукциондық сауда-саттықты қалай сипаттар едіңіз?

- Қазақстанның Энергетика министрлігі еліміздің тарихында тұңғыш рет «жасыл» энергетиканың жаңа нысандарын іріктеу жөніндегі аукциондық сауда-саттық өткізді, онда негізінен 10МВт-ға дейінгі аз қуаттар саудаға түсті, яғни жергілікті қазақстандық инвесторларды, девелоперлерді, бизнесмендерді тарту үшін қажетті жағдайлар жасалды.

Қауымдастық жергілікті мүдделілік мәселесін, атап айтқанда, аукциондарды жеке-жеке бөліп өткізу қажеттігін,жергілікті бизнесті де ұмытпау керектігін, әлемдік алпауыттар ғана игере алатын қуаттылығы 50-100 МВт болатын ірі жобаларды ғана ұсынуға болмайтындығын Энергетика министрлігінің алдына осыдан үш жыл бұрын қоя бастаған еді.

Мен тәуелсіз бақылаушы ретінде екі аукционға қатыстым,әріптестерімізбен бірге шынайы бәсекелілікті көрдік – яғни, аукцион өткен кезде жобалар үшін күрес Нью-Йорктегі қор биржасының сауда-саттығындағы текетіресті елестетті. Мәселен, бір компания , аукционда барлығы 8 қатысушы болды, үш сағаттың ішінде 23 ставка жасады! Демек, инвестор үшін әрбір цент маңызды, оның табысы, жоба моделі және т.б. осыған байланысты болмақ.

Сауда-саттықтардың нәтижесі бойынша тарифтер шектеулі деңгейден тым тез түсті – баға 17-20%-ға дейін төмендеп кетті, Энергетика министрлігі бұл туралы нақты, ашық хабарлады да. Десек те ,енді біз, жобалардың табысты жүзеге асырылуына шын мәнінде алаңдаймыз. Бұл неліктен маңызды? Аталмыш қуаттар бойынша келесі күздік аукциондар осы бағаларды негізге алатындықтан, көктемгі аукционда жеңіске жеткен баға ең жоғарғы «нүкте» болады. Яғни, егер компания жел стансаларының электр энергиясының тарифін 17 теңге деп белгілесе, сауда-саттық та осы 17 теңгеден басталатын болады. Ең бастысы, бағаның тұрақты төмендеуінің теріс тізбегі қалыптаспағаны жөн, олай болған жағдайда компания жобаларын жүзеге асыра алмайтын болады. Біз осы мәселені Энергетика министрлігімен бірлесе ойланатын боламыз, дегенмен де, бір нәрсе анық – он аукционның сегізі ойдағыдай ұйымдастырылды, алғашқы сауда-саттық табысты өтті десек те болады.

 

- Астанада жақында өткен жел энергетикасы жөніндегі саммит көрсеткендей, Қазақстандағы жел энергетикасы жобаларының дамуына ірі жаһандық энергетикалық компаниялар да мүдделілік танытып отыр. Биылғы күзгі сауда-саттықта қандай инвесторларды күтіп отырсыздар?

- Қуаты 50 МВт және одан жоғары өлшемдер қойылатын күзгі аукциондарда көптеген әлемдік алыптарды күтіп отырмыз. Мысалы, біздің Астанадағы саммитке «Росатом» мемлекеттік корпорациясының еншілес кәсіпорны – «НоваВинд» компаниясының өкілдері келді. Олар бәрін зерделеп, сараптама жасап отыр. Біздің нарықты сондай-ақ Eni, Shell, Jinko Solar өкілдері де зерттеуде. Бұл компаниялардың бәрі жаз айлары бойы талдау жүргізіп, қызметті жеткізушілерді тауып, жоба моделін дайындауы тиіс.

 

- «Росатом» атом энергетикасына маманданғаны белгілі, оның үстіне олар жел энергетикасын күні кеше ғана игере бастады, мұндай ынтымақтастық Қазақстан үшін қаншалықты маңызды?

- Мен олармен ( «НоваВинд» компаниясымен – ИФ-Қ) Еуропадағы конференцияда танысып, Астанадағы саммитке шақырдым. «Росатом» құрамындағы бұл кәсіпорын корпорация үшін жаңа бағытты – жел энергетикасын дамытуға мүдделі. Компанияның ауқымды жобалық портфелі бар, Ресейдегі әр 1 гигаватқа бір жел энергетикасы деген ұстанымдары бар. Сондықтан 3-4 жыл шамасында олар осы жобалармен айналысатын болады. Қазір бұл кәсіпорын бүкіл талқылаулар мен шешімдерге дер кезінде үн қосып отыру үшін біздің қауымдастық құрамына кіруге мүдделілік танытып отыр. Ал, бұл инвесторға не береді? Компания өкілдері қайта-қайта Мәскеуден Астанаға әрлі-берлі сабыла бермейді, келісім шараларын жүргізу үшін олар саланың қажетті құжаттарын онлайн алып,өз ұсыныстарын білдіре алады. Инвесторлар үшін бұл өте маңызды.

Жалпы, бізге барлық инвесторлардың ұсыныстарын зерделеу тиімді болмақ, өйткені таңдау мүмкіндігіне жол ашады. Ең бастысы, олар ең аз баға белгілеп, келісім-шарттағы міндеттемелерін орындауы маңызды.

Әзірге Қазақстандағы жел энергетикасы жобаларының даму қарқыны төмен қалыпты деңгейде – 2017 жылдың нәтижелері бойынша электр энергиясын өндірудің жалпы көлеміндегі жел энергетикасының үлесі 1% құрайды, 2020 жылға қарай бұл көрсеткішті 3%-дық деңгейге көтеру жоспарланып отыр. Алдағы 3-5 жылда Қазақстандағы жаңартылатын энергия үлесі әлі де төменгі деңгейде болады, алайда күзге қарай келетін энергетикалық алыптар бұл көрсеткіш деңгейін бір сәтте-ақ көтеріп кетуі мүмкін. Мен осы күзде ірі «монстрлар» Қазақстандағы мұнай-газ блоктары үшін емес, жел энергетикасы жобалары үшін «шайқасатын» болады деген нық сенімдемін. Бұл тренд қазір бүкіл әлемді жайлап барады.

 

- Демек, негізгі сенім де, үміт те әлемдік алыптардың инвестицияларына тікелей байланысты болып отыр ғой?..

- Қазақстанда кез-келген саланы дамыту үшін біріншіден, мемлекеттің қолдауы қажет, екіншіден, қуатты инвестор керек. Ірі ойыншыларды қатыстыра отырып біз мұнай-газ секторын,ауыл шаруашылығын, құрылыс блогын аяғынан тік тұрғызғанымыз белгілі. Мен өзім негізінен мемлекеттің бизнеске араласқанына қарсымын, алайда алғашқы кезеңде, әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, жел энергетикасы мемлекеттік қолдаусыз еш жерде дамыған емес. Әрине, нарыққа мемлекеттің ұлттық компаниялар арқылы қай деңгейге дейін араласатынын әлі анықтау керек. Мысалы, «Бурный» күн стансасы (Жамбыл облысында), «Ерейментау» жел саябағы (Ақмола облысында) және басқа да бірқатар жобалар Қазақстанның ұлттық компанияларының қаржылай қолдауымен құрылған болатын. Мемлекет алға қойған мақсат орындалды,алайда оның бизнеске араласуы қай деңгейде аяқталады,бизнес қашаннан бастап әрі қарай өзіне-өзі қожа болады? Ол үшін мемлекет бұл бағытта одан әрі де қолайлы жағдай жасауы тиіс, өйткені жеке бизнестің априори жағдайы ұлттық компанияға қарағанда әлдеқайда нашар.

 

- Қазақстанда Жел энергетикасын дамыту жөніндегі бірінші бағдарламаны қабылдау қашанға жоспарланған?

- Біз саммиттің қорытындысы бойынша қабылданған декларацияны үкіметке жібереміз. Оған Қазақстанда Жел энергетикасы саласын дамытудың бірінші мемлекеттік бағдарламасын бірлесіп дайындауды бастау туралы үкіметке үндеу негіз болады. Сондай-ақ, кәсіпкерлердің «Атамекен» ұлттық палатасының төрағасы Тимур Асқарұлы Құлыбаев осындай бағдарлама дайындауды бастау жөнінде тапсырма бергені де бізге белгілі болды.

Міне,сондықтан да біз жұмысқа кірісе беретін боламыз, бірақ құжатпен жұмыс істейтін негізгі жұмыстар күзде басталады. Қыркүйек айында мемлекеттік бағдарламаны дайындау жөнінде қауымдастықтың үкіметпен және басқа да мүдделі мемлекеттік органдармен және қаржылық институттармен бірлескен жұмыс тобы құрылады деген үміттеміз. Егер бәрі біз ойлағандай дұрыс болса, жыл аяғына дейін онымен таныстырамыз деп ойлаймын.Бұл бағдарламада күрделі ештеңе жоқ,өйткені барлық проблемалар онсыз да белгілі, тек жұмысты қай мемлекеттік мекеме,компания, қаржылық құрылым жауапкершілігіне алатынын айқындап алу қалды. Мемлекеттің үш мақсаты бар: 2020 жылға қарай Жел энергетикасындағы үлесін 3% деңгейіне жеткізу,2030 жылға қарай – 10%-ға,2050 жылы - 50%-ға дейін қол жеткізу.Өкінішке орай 2025 жылы немесе 2035 жылы мемлекетке қанша энергия қажеттігі туралы, инвесторларға қажетті аралық деректер жоқ. Бұл нарыққа мұнай бағасы мен валюта бағамы тікелей әсер ететіні сөзсіз.

Ұзақ мерзімді жұмысқа бейімделген инвесторлар Қазақстанды жеке ел деп емес, Орталық Азияның бір бөлігі, ЕврАзЭс-тің бөлігі ретінде қарастырады. Өйткені бұл үлкен нарық, және ұзақ мерзімге мол инвестициялар керек. Сондықтан инвесторларға неғұрлым ашықтық қажет, ол ұзақ мерзімге болса,соғұрлым жақсы болмақ.

 

- Сұхбат бергеніңізге рахмет!

Маусым, 2018
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті

Айдарлар мұрағаты